وضعیّت شیعیان بحرین و احساء از سقوط عبّاسیّان تا سقوط عثمانیان-فاطمه علیخانی
چکیده
شيعيان در کنار ديگر گروه‌ها به دليل دوري از مرکز قدرت با تنگاهاي بسيار مواجه بودند و برخی از آنان براي بقاي خويش رو به هجرت نهاده و در مناطق مقيم با ناگواري‌هاي بسیار روبرو بودند. در اين بين سرزمين بحرين که از بصره تا عمان را در برمي‌گرفت و تا قرن نهم به اين محدوده اطلاق مي‌شد، دربردارنده‌ي هر دو گروه مهاجر و مقيم شيعه بود. بنابراین بررسی وضعیت شیعیان این منطقه بسیار مهم و ضروری می نماید.
از سویی شیعیان با توجه به فضاي غالب تشيع در این سرزمین با حوادث بسياري روبرو گرديدند اما به تدريج توانستند به حيات سياسي خويش تمرکز بخشيده و قدرت منطقه را در دست گيرند و با اقتدار حکومت، ساير ابعاد زندگي چون اقتصاد و فرهنگ را گسترش دهند که در قالب حاکميت عيوني‌ها آغاز شد و در دولت‌هاي عصفوري و جرواني و بني‌معالم ادامه يافت و ليکن با تمرکززدايي قدرت و ضعف آنان، قدرت سياسي در دولت مالکي بني‌جبور نمايان شد و تا زمان حاکمیت پرتغال، شکوه فرهنگ و اقتصاد شيعيان منطقه کاهش نيافت. با ورود عثمانيان (958ق) به احساء جدايي سياسي ناحيه احساء از جزاير بحرين رخ داد و هر يک در سايه حاکميت‌هاي جديد خود مسائل تازه‌اي را تجربه کردند که به مرور با ضعف دولت‌هاي حاکم بر آنها شيعيان با مسائل بسيار تلخ درگير شدند. در این پژوهش اوضاع سياسي، اقتصادي و فرهنگي شيعيان بحرين و احساء را در سه بخش بحرين کهن، جزاير بحرين و منطقه احساء بعد از جدایی آنها مورد بررسي قرار می گیرد.
کلید واژگان: وضعيت سیاسی، وضعیت فرهنگی، وضعیت اقتصادی، شيعيان، عباسيان، بحرين، احساء، عثمانيان
