«تفسیر نور» دوره کامل تفسیر قرآن به زبان فارسى، تألیف حجةالاسلام محسن قرائتی است که در ۱۲ جلد به چاپ رسیده است. تکیه این تفسیر بر نکته‌ها و پیامهای آیات قرآن کریم می‌باشد.
انگیزه و هدف تفسیر
هدف از تدوین این تفسیر به گفته مفسر در مقدمه کتاب، این بوده تا درسهایى از قرآنرا که قابل ترجمه به زبانهاى زنده دنیا باشد به صورت تابلو و پیام درآورد. مفسر در مصاحبه خود با مجله بینات مى‌فرماید: تفسیر نور، عنوان اصلى‌اش تحقیق نیست، صادراتى است، یعنى از اول به این قصد نوشته شده است؛ این تفسیر براى آدمهاى بى حوصله است.
روش تفسیر
مطالب «تفسیر نور» در قالب ۵ عنوان زیر ارائه شده است:
۱- متن آیه، که با رسم الخطعثمان طه و با اعراب کامل تایپ و چندین بار مورد دقت قرار گرفته است.
۲- ترجمه هر آیه، که بصورت گروهى و زیر نظر مؤلف محترم و با استفاده از بهترین ترجمه‌هاى موجود (حداقل ۶ ترجمه) نگارش یافته و به جهت گویایى و روانى آن، مطالب توضیحى در صورت لزوم در میان پرانتز آمده است.
۳- نکته‌ها، که امور زیر در این قالب عرضه گردیده است:
الف) بیان ریشه و ترجمه لغات مشکل آیه
ب) بیان شأن نزولآیه که در فهم محتواى آن نقش کلیدى داشته است.
ج) بیان آیات مرتبط با آیه که در فهم موضوعى قرآنتأثیر به بسزایى دارد.
د) بیان روایات ذیل آیه، که در این بخش با توجه به گستردگى روایات، تنها به ذکر نمونه‌هایى بسنده شده است.
ه) طرح برخى پرسش‌ها و پاسخ گویى به آنها.
۴- پیامها، که مقصود اصلى مؤلف از این تفسیر، همین بخش بوده است تا نشان دهد قرآن کتاب زندگى بشر در همه عصرها و براى همه نسل هاست. البته مستند برداشت‌هاى مؤلف چنانکه در پایان هر پیام آمده است، یکى از این موارد مى‌باشد: الف) مفردات و کلمات هر آیه ب) عبارتى مرکب از چند کلمه ج) رابطه هر آیه با آیات قبل. بیشتر پیامها و درسها از متون تفاسیر معتبر شیعهو سنىاستفاده گردیده، و به مطالبى که راهگشاى زندگى و قابل عرضه در جامعه مسلمین باشد، پرداخته شده است.
۵- پاورقى، که نشانى آیات و روایات و کتب تفسیرى را به اختصار آورده است. همچنین مطالبى مربوط به آیه که در قالب نکته‌ها و پیامها نمى‌گنجد در پاورقى ذکر شده است.
مرحوم آیت الله سید مهدى روحانىدر تقریظخود بر این تفسیر نوشته است: «پس از ترجمه هر آیهبه زبان ساده و رسا، به شرح محتواى آن آیه با بیان نکاتى که آنها را پیام آیه نامیده، پرداخته است، این نکات در حقیقت روشنگر روح تفسیر و شرح و بسط آن مى باشد. و انصافا در بسیارى از موارد، نکات و برداشت‌هاى ایشان ابتکارى است و تازگى دارد».
ویژگی‌های تفسیر
- از اصطلاحات فنى، ادبى، فقهى، کلامىو فلسفىاحتراز شده است و تنها درسهایى از قرآنکه قابل ترجمه به زبانهاى زنده دنیا به صورت تابلو و پیام باشد آورده شده است.
- از تفسیر به رأیاحتراز شده و از متن آیات و روایات اهل بیت(علیهم السلام) استفاده شده است.
- بیشتر پیامها و درسها از متون تفاسیر شیعهو سنىاستفاده شده است و برخى نکات از مؤلف یا همکاران بوده است.
- با وجود اختصار داراى بحثهاى موضوعى نیز مى‌باشد، مانند ذیل آیه ۲۱۶ بقره، جهاد در ادیان دیگر، بحثى پیرامون عوامل آرامش و دلگرمى ذیل آیه ۲۸ سوره رعد.
منابع تفسیر
مؤلف در مورد منابع تفسیر خود مى‌فرماید: از تفاسیر شیعهو سنى، دوازده تفسیر دیده مى‌شود مانند: تفسیر فى ظلال، تفسیر مراغى، تفسیر فخر رازى، تفسیر قرطبى، مجمع البیان، نور الثقلین، تفسیر صافى، تفسیر المیزان، تفسیر نمونه، تفسیر الکشاف، اطیب البیان، تفسیر الفرقان. ما این تفاسیر را سطر به سطر مى‌بینیم، منتهى نکات برجسته‌اش را بیرون مى‌آوریم.
