تفسیر کاشف تفسیرى ترتیبى و در شمار تفاسیر اجتماعى با صبغه تربیتى و هدایتى از قرآن است که اصل آن توسط محمدجواد مغنیه، به زبان عربى و در هشت جلد به نگارش درآمده است و توسط موسى دانش و با حمایت دفتر تبلیغات اسلامى شعبه خراسان به فارسى ترجمه و چاپ شده است.
علامه محمدجواد مغنیه از نویسندگان متعهد و متفکر شیعى معاصر است که افزون بر کتاب‌هاى مختلف اجتماعى، سیاسى، کلامى و فقهى، دو تفسیر قرآن نیز نگاشته است: یکى، تفسیر کوتاه در حاشیه قرآن به نام مبین و دیگرى تفسیر کاشف
ایشان در مقدمه خود محورهاى اساسى روش خود را اینچنین ترسیم مى‌نماید:
۱- روش ادبى و اعجاز بیانى و… نخواهم داشت. روش تفسیر من روش اقناعى است، اقناع مخاطب به اینکه دین با جمیع اصول و فروعش و سایر تعالیمش، خیر انسان و کرامت و سعادت او را هدف قرار داده است. کسیکه از این مسیر منحرف شود از حقایق دین و راه حیات مستقیم به دور شده است. هدفم رساندن و رسیدن به این راه و شرح روان و بسیط و واضح که مخاطب، آن را به راحتى با هر سطحى بفهمد. و متعرض مطالب دیگر تفسیر نیز شده‌ام، بحثهایى نظیر جبر و اختیار، هدایت و ضلالت، عصمت- لغت و اعراب را مطرح نموده‌ام، اما علم بدیع و بیان را به خاطر کشاف زمخشرى و البحر المحیط ابو حیان، متعرض نشده‌ام.
۲- از اسرائیلیات پرهیز کرده‌ام، شأن نزول را اکثر متعرض نشدم و خود را مشغول بیان تناسب بین آیات ننمودم زیرا قرآن به تدریج نازل شده است، قرآن کتاب فنى نیست بلکه کتاب وعظ و هدایت خواهد بود.
۳- در تفسیر آیات و بیان مراد از آیه به سنت پیامبر( ص) تکیه کرده‌ام، در صورت نبودن حدیثى از سنت پیامبر( ص) به ظاهر آیه و سیاق آن تکیه کرده‌ام ۴- اگر آیه دومى در معناى آیه اول بیاید و واضح‌تر از آن باشد، هر دو را با هم تفسیر نموده‌ام. اگر ظاهر لفظ با حکم بدیهى عقل معارض شود، لفظ را بر وجهى که با آن حکم هماهنگ شود، تفسیر نمودم. اگر ظاهر لفظ با اجماع مسلمین در همه عصرها تعارض داشته باشد، ظاهر لفظ را مطابق حکم مجمع علیه تبیین کردم، مانند« اذا تدانیتم…» و استجاب کتابت دین.
۵- در اقوال مفسرین حجت قاطع ندیدم، و آنها را به عنوان مرجح آورده‌ام، اقوال آنها راه را براى تفهیم و تفهم معانى آیه سهل مینماید.
ویژگیهای دیگر:
در شیوه ورود و خروج به مطالب، تفسیر را با استعاذه آغاز مى‌کند و آن را تبیین مى‌نماید. در ابتداى سوره‌ها به نزول مکى یا مدنى بودن، اسماء آنها اشاره دارد، سپس به مقاطع آیات مى‌پردازد. وجهه ادبى الفاظ و مقاطع را با استفاده از آیات دیگر بیان مى‌دارد. هنگام توضیح آیات از روایات کمک مى‌گیرد و به اختلاف قرائت اشاره دارد.
بدلیل هدف، اقناعى بودن براى نسل حاضر، سؤال و جوابهاى مطرح شده در عصر جدید را بیان مى‌کند.
به عقاید مختلف اشاره دارد و به نقل و نقد برخى معتقدات آنها مى‌پردازد.
به اقوال مفسرین اهتمام مى‌ورزد و از تفاسیر مختلف نقل قول مى‌نماید، از جمله از صاحب المنار و شیخ محمد عبده که در برخى امور به نقد آنان نیز مى‌پردازد. از مجمع البیان، مفاتیح العتیب فخر رازى، استفاده مى‌نماید. گاهى به طور کلى به عناوین تفاسیر اشاره دارد.
روایات منقوله از اهل بیت( ع) از طریق محدثین شیعه را مورد توجه قرار مى‌دهد، اما مصدر آنان را ذکر نمى‌کند و با تعابیر« نقل عنه»،« و فى الحدیث»،« نقل مجمع البیان» و امثال آن، یادآور روایات مى‌شود.
آیات احکام را نیز مورد توجه قرار داده، برخى احکام فقهى را متعرض مى‌شود.
مترجم، در مقدمه خویش از ویژگى‌هاى تفسیر کاشف سخن به میان آورده است؛ ویژگى‌هایى از قبیل «علمى و تحقیقى بودن»، «بیان مشکلات و گرفتارى‌هاى اجتماعى و سیاسى مسلمانان»، «پیراسته بودن از اسرائیلیات و مطالب خرافى و افسانه‌اى» و…
او همچنین نکاتى را درباره این ترجمه خاطرنشان نموده است؛ نکاتى از قبیل «به کار بردن واژه «اعراب» به‌جاى «تجزیه و ترکیب»»، «در بخش اعراب به ترجمه بسنده کردن و از نقد و تفصیل خوددارى نمودن»، «مطالب توضیحى خویش را در داخل کروشه قرار دادن» و «نادیده گرفتن عناوینى که در متن عربى براى آیات ذکر شده و انتخاب عناوینى هماهنگ با زبان فارسى». منابع: ۱ – ۲
مولف : علامه محمد جواد مغنیه
ناشر : انتشارات بوستان کتاب قم
